PRAWA DZIECKA

 

W Polsce najważniejszymi aktami prawnymi, gwarantującymi prawa dziecka, są:

• Konstytucja RP;
• Konwencja o Prawach Dziecka;
• Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka.

 

Najważniejszym, naturalnym prawem człowieka jest prawo do życia. Z niego płynie prawo do pełnego – na miarę możliwości człowieka – rozwoju.

 

Dzieci posiadają szczególne prawa, ponieważ nie potrafią same zadbać o siebie. Potrzebują do tego rodziców i opiekunów. Ale dziecko potrzebuje też specjalnego zabezpieczenia prawnego. Dobre prawo  może i powinno pomagać rodzicom i opiekunom w rozwoju dziecka.

 

W Polsce Konstytucja RP, Konwencja o Prawach Dziecka oraz Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka stanowią najważniejsze odnoszące się do dziecka stanowione akty prawne .

 

Istota praw dziecka

 

W 1948 roku ONZ proklamowało Powszechną Deklarację Praw Człowieka. W tym dokumen­cie zostały określone podstawowe prawa człowieka. Prawa człowieka przysługują każdemu człowiekowi bez względu na narodowość, religię czy wiek.

Dzieciom przysługują więc takie same prawa jak dorosłym.

 

Jednak w 1989 roku uznano, że dzieci ze względu na swoją niedoj­rzałość psychiczną i fizyczną potrzebują specjalnego traktowania i troski, potrzebują wobec tego „własnego dokumentu” określającego ich prawa – tak powstała Konwencja o prawach dziecka. Prawa zawarte w Konwencji przysługują każdemu dziecku i nikt nie może ich dzieci pozbawić.

 

Niezależnie od praw dziecka określonych w Konwencji o prawach dziecka, każde dziecko jest chronione przez obowiązujący w danym państwie system prawny. O ile prawa dziecka doty­czą relacji dziecko państwo, o tyle inne sfery życia dziecka i ich ochrona jest regulowana przez odpowiednie kodeksy i ustawy.

 

Relacja państwo-dziecko

 

Prawa dziecka dotyczą relacji państwo dziecko. Oznacza to, że państwo musi zapewnić dziec­ku możliwość korzystania z przysługujących mu praw, a wszystkie instytucje państwowe i ich przedstawiciele: np. policjanci, sędziowie, lekarze, nauczyciele, urzędnicy itp.. muszą prze­strzegać praw dziecka, bo tak stanowi prawo.

Na przykład, jeżeli mówimy o prawie do prywatności, oznacza ono między innymi, że pielę­gniarka nie może przekazywać danych o zdrowiu dziecka osobom nieupoważnionym, infor­macje o problemach z nauką powinny być przekazywane bezpośrednio rodzicom czy opie­kunom dziecka, a nie podczas spotkania z innymi rodzicami.

 

Prawa dziecka a relacje z rodzicami

 

Prawa dziecka określone w Konwencji o prawach dziecka nie kolidują z prawem rodziców do wychowywania dzieci zgodnie z ich wartościami i światopoglądem, chyba, że dochodzi do sy­tuacji niebezpiecznych, groźnych dla dziecka lub niezgodnych z prawem: zaniedbania, krzyw­dzenia, unikania obowiązku szkolnego itp.,

To najczęściej rodzice lub opiekunowie reprezentują dziecko przed organami państwa i jako pierwsi zgłaszają łamanie jego praw.

 

Czy znajomość praw dziecka wpływa na jego życie

 

Dziecko znające swoje prawa jest w stanie świadomie z nich korzystać. Zaczyna rozumieć, że jest traktowane podmiotowo, a nie przedmiotowo, że ma prawa, które muszą być respek­towane. To niezwykle ważne bo w ten sposób budujemy społeczeństwo obywatelskie. Jed­nocześnie dziecko świadome swoich praw jest w stanie łatwiej obronić się przed przemocą, krzywdzeniem, dyskryminacją, bo wie, że ma do tego prawo i że są instytucje, które powinny mu pomóc.

 

Prawa a obowiązki

 

Prawa dziecka i obowiązki to dwie odrębne rzeczy. To, że dziecko ma prawa określone w Kon­wencji o prawach dziecka nie zależy od tego, czy wykonuje swoje obowiązki czy nie (choć po­winno to robić).Prawa dziecka nie powinny naruszać lub ograniczać praw innych.

PRAWA DZIECKA

 

1. Prawo do życia i rozwoju – oznacza, że nikogo nie wolno pozbawiać życia, a dorośli muszą stworzyć dziecku warunki do prawidłowego rozwoju.
2. Prawo do życia bez przemocy i poniżania – oznacza, że bicie, znęcanie się i okrutne traktowanie są niedopuszczalne i karalne.
3. Prawo do wychowania w rodzinie – oznacza, że nikomu nie wolno zabrać dziecka od rodziców, chyba, że z bardzo ważnych powodów; gdyby zdarzyło się, że rodzice będą osobno, dziecko ma prawo do kontaktów z obojgiem rodziców.
4. Prawo do wypowiedzi – oznacza, że w ważnych sprawach dotyczących dziecka,  może ono  wygłosić swoje zdanie, opinie, oświadczyć własną wolę.
5. Prawo do stowarzyszenia – oznacza, że dziecko może należeć do organizacji młodzieżowych, a jeżeli ma 16 lat samo decyduje o swojej przynależności
6. Prawo do swobody myśli, sumienia i religii – oznacza, że gdy dziecko jest wystarczająco świadome,  samo decyduje o swoim światopoglądzie, wcześniej jedynie rodzice mają prawo dzieckiem kierować.
7. Prawo do nauki – oznacza, że dziecko może uczyć się tak długo, jak pozwalają na to Jego zdolności.
8. Prawo do tożsamości – oznacza, że dziecko musi mieć nazwisko, obywatelstwo, poznać swoje pochodzenie.
9. Prawo do informacji – oznacza, że dziecko powinno poznać swoje prawa, oraz  mieć dostęp do różnych źródeł wiedzy.
10. Prawo do prywatności – oznacza, że dziecko może dysponować własnymi rzeczami, ma prawo do tajemnicy korespondencji, nikomu nie wolno bez ważnych powodów wkraczać w Jego sprawy osobiste i rodzinne.

 

 

JAK UCZYĆ O PRAWACH DZIECKA ?

 

Przedszkolna edukacja w zakresie praw dziecka jest przede wszystkim nie nauką o prawach, lecz  nauką na rzecz praw dziecka. Zajęcia dotyczące praw dziecka wyposażają dzieci w takie umiejętności jak:

• słuchanie innych,
• współpraca,
• przestrzeganie zasad dobrej komunikacji,
• próby rozwiązywania problemów moralnych i konfliktów międzyosobowych,
• przejawianie odpowiedzialności i inicjatywy,
• rozróżnianie dobra i zła,
• wyrażanie swoich przekonań.

Umiejętności te pomogą w przyszłości dzieciom m. in. w analizowaniu otaczającego je świata, zrozumieniu, że prawa człowieka są sposobem na poprawę ich życia oraz życia innych ludzi, podejmowaniu działań na rzecz ochrony praw człowieka. Praktyczny trening w zakresie znajomości własnych praw i praw innych przenika wszystkie społeczne doświadczenia dzieci w przedszkolu, kształtując ich postawy. Świadomość wagi praw innych wyrabia w dzieciach świadomość praw własnych.

Janusz Korczak – obrońca praw dzieci

 Janusz Korczak był prekursorem walki o prawa dziecka.  Domagał się uznania dziecka za pełnowartościowego człowieka od chwili narodzin i na każdym etapie swego istnienia.

 

„ Nie ma dzieci – są ludzie”

 

to credo pedagogiczne Henryka Goldszmita, znanego pod pseudonimem Janusza Korczaka, który był z zawodu lekarzem, wychowawcą z powołania, autorem wielu książek dla dzieci i dorosłych. Powołanie pedagogiczne ogarnęło całe jego życie, całą jego osobowość. Nie założył własnego domu, ponieważ jak wyznał – „za syna wybrałem ideę służenia dziecku i jego sprawie”. Decyzji tej był wierny do tragicznej śmierci z wychowankami w hitlerowskim obozie zagłady w 1942 roku.

 

Spośród wielu praw, o których pisał  i o które walczył, jako najważniejsze należy wymienić:

 

1. Prawo do szacunkuJest to prawo najbardziej lekceważone we współczesnym świecie. Dzieci trzeba nie tylko kochać, ale też dobrze traktować, a to oznacza indywidualne podejście do każdego wychowanka. Wielu starań powinno dołożyć społeczeństwo, by uczeń miał prawo do poszanowania godności własnej w sprawach osobistych, rodzinnych i koleżeńskich.
2. Prawo do niewiedzyDla kilkuletniego dziecka nie wszystko jest proste i jasne jak nam się wydaje. Otaczający świat jest dla niego nieznany. Dorośli powinni mieć wiele wyrozumiałości i cierpliwości wobec niekończących się pytań dziecka.

 

3. Prawo do niepowodzeń i łezNie wolno oskarżać dziecka za niepowodzenia, lecz należy cierpliwie czekać, aż dziecko wydorośleje, nabierze życiowego doświadczenia. Zamiast karania współczesna psychologia proponuje – ” pokaż dziecku jak można naprawić zło”.

 

4. Prawo do upadkówObcując na co dzień z dziećmi nie powinno nas dziwić, że dzieci upadają czy grzeszą. Wychowawca uznając prawo do upadku, akceptując błędy podopiecznych musi pamiętać, że jego obowiązkiem jest obserwowanie zachowania, wyjaśnianie przyczyn nieprawidłowości i odchyleń w rozwoju oraz podejmowanie działań kompensacyjnych wobec dzieci, które tego potrzebują.

 

5. Prawo do własnościPoszanowanie tego prawa jest konieczne zarówno ze strony nauczycieli jak i rodziców. Uczymy dzieci, że maja prawo do własności, ale również powinny je respektować wobec innych.

 

6. Prawo do tajemnicyDzieci, nawet te najmłodsze, mają swoje tajemnice osobiste, rodzinne czy koleżeńskie. Dorośli powinni je szanować. Nauczyciel szanujący tajemnicę dziecka, uczy swoja postawą, że są sprawy, o których nie mówi się wszystkim.

 

7. Prawo do radościJ. Korczak w swoim pamiętniku pisał – „dziecku potrzebna jest jasność szczęścia i ciepło miłości…. Niech dzieci się śmieją, niech będą wesołe.” Dziecko powinno wychowywać się w miłej i serdecznej atmosferze, pełnej uśmiechu i radości.

 

8. Prawo do wypowiadania swoich myśli i uczućŁamanie tego prawa jest krzywdą wyrządzoną dziecku, którą trudno w życiu naprawić. Należy dać dziecku prawo do wyrażania własnych poglądów i uczuć, przyjmując je stosownie do wieku i dojrzałości dziecka. Dzieci potrzebują tego, by ich uczucia były akceptowane i doceniane.

 

9. Prawo do dnia dzisiejszegoDziecko żyje teraźniejszością, bieżącą chwilą i to liczy się najbardziej. Wszystko co było w przeszłości czy dopiero ma nadejść, nie jest dla niego tak ważne. „Dla jutra lekceważy się to, co je dziś cieszy, smuci, dziwi gniewa, zajmuje.  Dla jutra, którego nie rozumie (…) kradnie się lata życia” – to słowa J.Korczaka.

 

Korczakowskie prawa dziecka są aktualne do dziś. Jego myśli, idee, jego cele ocalały i większość z nich zrealizowano w Konwencji Praw Dziecka.